Адамның еңбек қызметінің негізгі формаларының сипаттамасы. Жұмысшылардың денсаулығын сақтау қажеттілігі: жұмыс орнындағы денсаулық сақтау қызметтерінің рөлі

12. Адамның еңбек қызметінің негізгі формаларының сипаттамасы.
Ой еңбегі – есте сақтауды , зейін қоюды жұмылдыра отырып үлкен көлемді әр түрлі ақпараттар түрлерін өңдеу қажеттігімен ,стресс жағдайларының жиілігімен сипатталады.Ой еңбегінде бұлшық еттерге көп жуктеме туспейді , дене мүшелерімен жұмыс істеуді қажет етпейді. Бірақ негізгі жүктеме  бірінші кезекте, орталық жүйке жүйесінің функционалдық жағдайына әсер етеді, себебі ондай жұмыспен айналысатын қызметкерлерде бас миы тек реттеуші ғана емес, сонымен қатар ой еңбегін атқарушы мүше болып табылады. Қарқынды ой еңбегі кезінде бас миына энергия қажеттілігі жоғарлайды. Тәуліктік энергия шығыны әдетте 10,5-12,5 мДж құрайды. Энергия шығыны, ой жұмысының түрімен анықталатын, жүйкелік-эмоционалдық зорлану дәрежесіне байланысты болады. 
Ой еңбегінің формаларына 

• Операторлық;
• Басқарушылық; 
• Шығармашылық; 
• медицина қызметкерлерінің; 
• Оқытушылардың; 
• Оқушылар мен студенттердің еңбегіне бөлінеді.

Бұлар еңбек үрдісінің ұйымдастырылуы, жүктеменің біркелкілігі, эмоциялық ширығу дәрежесі бойынша ерекшеленеді.
Механикаландырылған еңбек түрі- бұл еңбек түрінде бұлшықетке түсетін жүктеме жұмыс азаяды , станок, механизмдер мен әртүрлі құрал -саймандарды басқару кезінде дәл және тез қимылдар жасауды қамтамасыз ететін аяқ-қолдың шеткі бөліктерінің бұлшық еттердің жұмысқа қалыптастыру механикаландыпылған еңбектің ерекшелігі болып табылады. 
Жартылай автоматтандырылған өндіріспе байланысты еңбек түрі- бұл еңбек түрінде адам жұмыс істейтін заттарды тікелей өңдеу процессіне қатыспайды ,оның негізгі міндеті тек материалды немесе бөлшекті беру, механизмді іске қосу және тағы басқа станоктарда қарапайым жұмыстың түрлерін орындаумен ғана шектеледі.Бұл еңбек түрінің ерекшелігі ол жұмыс бір ырғақта бір сарында өтеді және жұмыс қарқындылығы жоғарылығында. 
Дене еңбегінің екі түрі бар ол Динамикалық және статикалық. 
Статикалық жұмыс кезінде бұлшықеттердің күші жұмыс кезіндегі дененің қалпын ұстап тұруға және еңбек құралдары мен заттарды қозғалтпай бекітіп ұстап тұруға негізделген.Бұл бірінші жағдайда бұлшықеттердің тоникалық жиырылуымен  , ал екіншісінде сол бұлшық еттердің ұзындығы өзгермей , тетаникалық жиырылумен қамтамасыз етіледі.
Динамикалық жұмыс-бұл жүкті тасу , орнынан қозғалту , жүкті көтеру секілді адамның өз денесін және оның бөліктерін кеңістікте қозғалуына қамтамасыз ететін бұлшықеттердің жиырылу процессі. Динамикалық дене жұмысы жергілікті, аймақтық және жалпы деп бөлінеді. 
 
24. Жұмысшылардың денсаулығын сақтау қажеттілігі: жұмыс орнындағы денсаулық сақтау қызметтерінің рөлі
Жұмыспен қамту және еңбек жағдайлары денсаулық жағдайына  үлкен әсер етеді.  Жақсы еңбек жағдайлары әлеуметтік қорғаныс пен мәртебені, сондай-ақ жеке тұлғаны дамыту және физикалық және психоәлеуметтік факторлардан  қорғау мүмкіндіктерін жасай алады.  Олар сондай-ақ жұмысшылардың әлеуметтік қатынастары мен өзін-өзі бағалауын жақсартады және денсаулыққа жағымды әсер етеді.
 Жұмыс істейтін адамдардың денсаулығы - бұл отбасы табысының, өнімділік пен экономикалық дамудың маңызды алғышарты болып табылады .  Сондықтан жұмыс қабілетін қалпына келтіру және сақтау,  денсаулық сақтау қызметінің маңызды функциясы болып табылады.
 Дене температурасы, шу, шаң, қауіпті химиялық заттар, қауіпті машиналар және психологиялық күйзелістер сияқты денсаулық жағдайындағы қауіптер кәсіби ауруларды тудыруы мүмкін, олар денсаулықтан басқа да проблемаларын күшейтуі мүмкін.  Денсаулыққа жұмыс жағдайы, жұмыс түрі және еңбек иерархиясындағы орын да әсер етеді.  Стресстік немесе тұрақсыздық жағдайында жұмыс жасайтын адамдар темекі шегуге, аз қозғалуға және зиянды диеталар қабылдауға бейім болады.
 Жалпы денсаулық сақтаудан басқа, барлық жұмысшыларға, әсіресе жоғары қауіптілік жағдайында жұмыс жасайтын адамдарға кәсіби тәуекелдерді бағалауға және азайтуға, сондай-ақ кәсіби ауруларды ерте анықтау үшін медициналық бақылауды қамтамасыз ететін медициналық қызметтер қажет.  Еңбек қызметкерлерінің арасында созылмалы респираторлық аурулар, тірек-қимыл аппаратының бұзылулары, шудың есту қабілетінің төмендеуі және терінің проблемалары ең көп таралған кәсіптік аурулар қатарына жатады.  Алайда, елдердің үштен бірінде ғана осы мәселелермен айналысатын бағдарламалар бар.
 Өндіріске байланысты жұқпалы емес аурулар (ЖҚА), сондай-ақ жүрек-қан тамырлары аурулары және кәсіптік стресстен туындаған депрессия ұзақ мерзімді мүгедектік пен жұмысқа келмеу деңгейінің жоғарылауына алып келеді.  Кәсіби NCD-ге кәсіптік қатерлі ісік, созылмалы бронхит және демікпе жатады, бұл жұмыс орнының ауасының ластануы мен радиациядан туындайды.Сол себекті бұл түрлі ауры- сырқаттардың алдын алу мақсатымен арнайы нормалар енгізілген. Ол нормалар әр түрлі еңбек салалары үшін әр түрлі .Мысалы ауа температурасы қалыпты жағдайда және өндірістік кәсіпорындарда әр түрлі нормалары бар , және сол сияқты діріл,  шу,шаң тағы сол сияқты адам ағзасына әсер ететін факторлардың өзіндік нормалары болады.Ол нормалар дұрыс орындалмаған жағдайда  қызметкерлер ауруға шалдығады.Және осының алдын алу мақсатында әр жұмыс орнына сәйкес нормотивтер болады және тексерістер болып тұрады.Ол тексерістер қызметкерлердің денсаулық жағдайын тексеру және жұмыс орнының жұмысқа қолайлылығын бағалау үшін керек және міндетті болып табылады.