Үш фазалы электр тізбектері

Жоспар:
Үшфазалық электр тізбектері туралы ұғымдар. 
Электр тізбектері және оның касиеттері.  
Жұлдызшалап, үшбұрышпен қосылған электр тізбектері. 
Қорытынды
Кіріспе
Айнымалы токтың үш фазалық жүйесін алуды орыс инженері М.О.Доливо-Добровольский 1891 жылы ұсынып, үш фазалы генератордың алғашқы жобасын жасаған.
Үш фазалық жүйе деп, бірдей жиіліктегі синусоидалы электр қозғаушы күш әсер ететін, үш электр тізбегінен тұратын, бір-біріне фазасы бойынша 1200 –қа ығысқан және бір қоректендіру көзімен қосылған жүйені атаймыз.
Үш фазалы жүйенің жекелеген бөліктері фазалар деп аталады. Үш фазалық жүйе симметриялы, себебі оның фазаларының (орамалардың) парамертлері ,яғни материалдары бір, ұзындықтары мен көлденең қимасының ауданы өзара тең етіп жасалады, осыған байланысты орамаларда әсер етуші ЭҚК – өзара тең болады. Үш фазалық жүйенің бір фазалық жүйеге қарағанда бірқатар артықшылықтары бар:
Генератордың орамаларын оның фазалары деп атайды да, А,В,С латын әріптері арқылы белгілейді,  ал аяқтары Х,У, Z деп белгілейді. Фазалар кезектесуі деп э.қ.к.-тердің белгілі бір мәнге ие болу кезіндегі ретін айтады . Егер бұл рет ЕА , ЕВ , ЕС болса, онда мұндай кезектесу тура кезектесу деп аталады.
Генератордың жұмыс істеу принципі электромагниттік индукция құбылысына негізделген,яғни роторды қандайда бір механикалық күш арқылы қозғағанда, осы роторға бекітілген тұрақты магнит (электромагнит) полюстері арқылы пайда болған магнит өрісінің күш сызықтары, статордағы орамаларды қиып өтіп,онда амплитудалары мен жиіліктері бірдей, бірақ фазасы бойынша 120- қа ығысқан үш ЭҚК –терді туындатады
Үш фазалық жүйеде генератордың фазалық орамаларын жұлдызша және үшбұрыш сұлбаларымен жалғау тәсілдері қолданылады.
Генератор орауыштарын жұлдызша түрінде қосқанда үш орауыш қысқыштарын бір нүктеге қосады , оны генератордың нейтральды нүктесі N деп атайды. Генератордың нейтральды нүктесін N жерлестіреді. Нейтральды сым деп генератор мен жүктеменің нөлдік нүктелерін жалғайтын сымды атайды. Нөлдік сымның тоғын In  деп атаймыз. Генератордың А, В, С нүктелерін жүктемемен қосатын сымдарды сызықтық деп атаймыз. Соларда өтетін тоқты сызықтық деп атап, оларды   IA,IB, IC   деп белгілейді.
Сызықтық сымдардың арасындағы кернеуді сызықтық деп атап, көбінесе екі индекспен белгілейді, мысалы UAB (А және В фазаларының арасындағы сызықтық кернеу). Сызықтық кернеудің модулін Uл белгілейді. Генератордың әрбір үш орауышын генератор фазасы деп атайды; әрбір үш жүктемесін – жүктеме фазасы; солар арқылы өтетін тоқтарды – генератордың фазалық тоқтары Iф, ал олардағы кернеуді фазалық кернеулер (Uф) деп атайды.
Жұлдызша сұлбасында: сызықты кернеулер фазалық кернеулерден түбір асты үш мәніне артық болады немесе төмендегі қатынастай болады:
Сонымен нөлдік сымның атқаратын қызметі тұтынушының фазаларында бірдей кернеуді ұстап тұру үшін қажет.Нөлдік сымның арқасында тұтынушының әр фазасы генератордың фазасына параллель қосылады.Сондықтан жүктеменің кез-келген өзгерістерінде тұтынушыдағы және генератордағы кернеу бірдей болады.Егер үш фазадағы тұтынушының саны симметриялы болатын болса, нөлдік сымда ток күші болмайды.Бұл дегеніміз симметриялы жүктемедеүш фазалық жүйе үш сымдық болуы мүмкіндеген қорытынды жасалынады.
Генератор мен тұтынушы (жүктеме) орамаларын үшбұрыштап қосу. Үш фазалық генератордың бірінші орамасының соңын х – ті екінші ораманың басы В мен, ал екінші ораманың соңы у - ті, үшінші фазаның басымен, үшінші фазаның соңы z –ті бірінші фазаның басы А мен жалғайды. Мұндай генератор орамаларының қосылуын үшбұрыштап қосу деп атайды. Генератордың контурында әсер ететін ЭҚК-тің симметриялы жүйесі нөлге тең болатын қосындыға ие: ЕА+ЕВ+ЕС=0 Бұл жағдайда ток көзінің бос жүрісінде, оның орамында ток жоқ болады.
Үшбұрыш жалғау сызбасындағы кернеу және тоқ шамалары Фазаларды үшбұрыш сұлбасы бойынша қосу үшін бір фазаның аяқы ұшын екінші фазаның басқы ұшымен, екінші фазаның аяқы ұшын үшінші фазаның басқы ұшымен, ал үшінші фазаның аяқы ұшын бір фазаның басқы ұшымен қосады. Сұлбада бейтарап сым болмайды. Сондықтан генератордан шыққан (қоректендіргіштің) сызықты кернеулері оның фазалық кернеулеріне тең болады: Егер,  UAB = UА , UBC = UB , UCA = UC немесе Uф=Uс Ом заңы бойынша қабылдағыштың фазалық токтары: