Көркемөнер шығармашылығы әлеуетінің оқушылар тәрбиесіндегі рөлін арттырудың қазіргі мәселелері

Резюме : Мақалада көркемөнер шығармашылығының жаңа жағдай талабына сай оқушылар тәрбиесінің басымдықтағы құралына айналдыру мәселесі және оның мүмкіндік жолдары қаралады.
В статье рассматриваются вопросы превращения художественного творчества в приоритетный инструмент воспитания учащихся в соответствии с требованиями нового положения и пути его возможности.
The article discusses the issues of turning artistic creativity into a priority tool for educating students in accordance with the requirements of the new position and the way it is possible.
       Тәуелсіз Қазақстан елінің алдында қандай жағдайда болмасын өткір тұрған келелі мақсат міндеттердің басымдықтығы түрінің бірі ұлттық мәдениет оның компонеттерінің бірегейі көркемөнердің беделін көтеріп,оны өскелең ұрпақ шығармашылық ісінің негізгі құрамына айналдыру болып отырғаны белгілі.Осы орайға байланысты ҚР президентінің кезекті « Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі»- жолдауында жаңа жағдай талаптарына сай ұлт сапасының болашағы өскелең ұрпақтың шығармашылық әлеуетін арттыру мәселесіне аса зор көңіл бөлінді. Балалар шығармашылығын ұйымдастырып тұлғалық сапаны арттыру мақсатын жүзеге асыру үшін, балалар үйірмелері жұмысын жаңдандыру міндеті қойылды!1.(Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі Егемен Қазақстан№166 (29895), 2.09.2020,Б.4)                                                                            
      Тарихи тәжірибелерге сүйенсек шығармашылық компонеттерінің ішінде көркемөнердің орны мен қызметінің ерекше болғаны алға шығады.Өйткені көркемөнер шығармашылығы қоғамдық құбылыс.Ол қоғам мұратына байланысты жаңа адам қалыптастыру міндетіне қызмет атқарғандықтан қоғамның рухани өмірінде аса маңызды мәнге ие болу мүмкіндігін танытты.
Тарихи тәжірибелердің және де қазіргі ғалымдар мен белгілі өнер қайраткерлерінің деректеріне сүйенсек ұлт сапасының болашағы өскелең жастардың шығармашылық әлеуетін арттыруда әсіресе сазды (музыкалық) өнердің орнының ерекшелігі дараланып көрінеді.2./А.Мұсаходжаева.Музыка адамның ойлау жүйесің дамытады.(Оңтүстік Қазақстан.№114-115 26.09.2020 Б.8-9)
Атақты-өнер иесі А. Мұсаходжаева ұлт сапасын көтеруде өскелең жастардың көркемдік таным кеңістігі мен талғамын дамытуға қатысты атқарылуы керек іс-шаралар қатарында тек кәсіби өнерге ғана емес, жаппай сазды өнерпаздылықтың дамуына да қатысты мемлекеттік,қоғамдық деңгейдегі іс-шаралардың жүзеге асырылу қажеттіліктеріне  тоқталып,  бұл мәселеге қатысты нәтижеден Ресей мәдениетінің  қарқынды даму алғанын дәлелге келтіреді.3/( соңда,Б.4-5)
     Кеңес дәуірінде көркемөнер шығармашылығының әлеуметтік  тәрбиелік рөлінің аса жоғары бағалануы оның көркемдік қызметінің: шығармашылық, ағартушылық,өнер насихаттаушылық,рухани байлықтарды тұтынушылық, эстетикалық даму,мәдени-көркемдік қарым-қатынастық,демалыстық,көңіл-көтеру т.б. түрлерін жинақтап біріктіруші мәдениет құбылысы ретінде қол бос уақытты /досуг/мазмұнды толтырып өткізудің негізгі көзіне айналғандығы туралы шынайы деректемелер  ғылыми-әдістемелік еңбектер де көп кездеседі.
(4./ Е.О.Омар Көркем өнер шығармашылығы.Оқулық.-Алматы 2016 )
     Сапалы тәрбие көзі көркемөнердің көркемдік деңгейінің көтерілүіне арналған қаншама мемлекеттік қамқорлы іс-шаралар жасалып көркемөнердің жаппай бұхаралық сипат алғаны, оның қатаң қадағалауда болғаны тарихи шындық.Көркемөнер үйірмелері жетекшілерін даярлайтын арнаулы педагогикалық-мәдениет институттары болған еді.Көрші Ресейде қазірдің өзінде кеңестер дәуірінде ашылған 17 мәдениет институттары жұмыстарын жалғастыруда.Олар өткеннің тәжірибелерін бүгінгі жағдайдағы мәселелер тұрғысынан қарап,тарихи тәжірибе нәтижелерін ұрпақ тәрбиесі міндеттерінің шешімдеріне айналдыруда үлкен нәтижелерге ие болып,Ресей мәдениетінің қарқынды дамуына үлкен үлесің қосуда.(5./ Т.И.Бакланова. Педагогика художестенной самостоятельности.-Москва 2016.С56-59.)Ресейде балалар көркемөнер шығармашылығы теориясы мен практикасы педагогика ғылымында өзіндік жеке сала ретінде даму алған оқу әрі ғылыми зерттеу жұмыс түріне айналған.Қазіргі таңда аталған ғылым саласында Ресей Ғылым Академиясының академигі Т.И.Бакланованың жетекшілігімен ғылыми жұмыстар жұргізіліп көркемөнер шығармашылығы теориясы мен тәжірибесі толығуда.Ресей тәжірибесі балалар көркемөнер шығармашылығының қатысушылардың көркемдік мәдениетінің өсіп жалпы тұлғалық қалыптасуына қолайлы жағдай жасаудағы үлкен мүмкіндіктері бүкіл әлемге танылуда.Ендеше біздің жағдайымызда да балалар үйірмелерін жаппайылық сипатқа айналдыру арқылы шығармашылықтың барлық түрлерін,әсіресе балаларды қамту жағдайы ұтқыр көркемөнер шығармашылығына тартуды жүзеге асыруға болады.Ел президентінің «Жаңа жағдайдағы Қазақстан: іс-қимыл кезеңі»-атты жолдауында балалар үйірмесі қызметін қайта қалпына келтіріп шығармашылықтың бастапқы негіздерімен таныстыруды талаптығыны балалар үйірмелерін жандандыруға мемлекеттік қамқорлықтың болатынын көрсетумен қатар балаларды өзіне көп қамтитын көркемөнер үйірмелері қызметінен ажырап қалғанымызды аңғартып та  тұр.Шын мәнінде қазіргі жағдайда күні бүгінге дейін шешімін толыққанды таппай келе жатқан түйіткілді мәселенің бірі оқушылардың жаппай көркемөнер шығармашылығымен айналысуының шектеулгі болып отыр.
      Қоғам өмірінің заңдылықтары адамзаттың рухани дамуы қашанда өңдіріс тәсілі мен одан туындайтын өңдірістік қатынас заңдылықтарына және оның жағдайына тәуелді болатынын көрсеткені аян.Ендеше осы бір әлеуметтік заңдылықтың рухани өндіріс жүйелерін жасаушының бірі шығармашылықтың ерекше түрі көркемөнерге,оның әлеуметтік-педагогикалық мәні мен тәрбиелік рөліне ,даму үрдісіне де тікелей қатыстылығы бар екендігін білдіреді. Олай болса көркемөнер шығармашылығының халықтың қоғамдық-саяси, әлеуметтік-тұрмыстық,әдет-ғұрыптық өмір салтының ажырағысыз құрамдас бөлігі екендігін мойындап оның әлеуметтік-педагогикалық мән-мағынасын көрсетудің ғылыми тұрғыда дұрыстығын түсінуіміз керек.
      Сонымен көркемөнерпаздық шығармашылықтың қазіргі әлеуметтік-педагогикалық мәні мен тәрбиелік мүмкіндігі неде?  Бұл аса күрделі сұрақтың жауабын беру мәселеге қатысты шешімдері беймәлім бір қатар байланыстарда да дүдамалдық жағдайлардың болуында жатқанын ескеру керек болып тұр.Сондықтанда біз сұрақтың аса күрделілігін ескере келе мәселенің мәніне тән бір қатар ерекшеліктегі сипаттамаларды көрсетумен шектелеміз.
     Атап айтқанда олар мыналарда:
     -көркемөнер шығармашылығы алдымен балалардың өнермен айналысуының
өзіндік бір формасы,дербес түрі болып табылады.
     -көркемөнер шығармашылығы сананың қоғамдық формасының қарқынды дамуын қамтамасыз ететін қоғамдық-көркемдік әрі саяси қызмет түрі.Сондықтан оның міндеттерінің түпкі мақсаты қоғам мұраттанған түлға даындау.
     -көркемөнер күнделікті өмірді дұрыс үйымдастыруға,әлеуметтік және  эстетикалық бастаулардың міндеттерін, олардың шешімдерін табуға қатысушырарды ынталандырып, іс-әрекет өрлеуін туғызады,оған эмоционалдық шарықтау беріп шабыт акеледі,адамды асқақтатады.
    -көркемөнер өзінің арқауына айналған тіпті пісіп-жетілген идеалдардың өзін өзгеріске ұшырататын қуат көзі.Сондықтанда көркемөнер қатысушылардың өзін-өзі көрсете алуына қызмет көрсету арқылы қоғамның өркениетті мәдениет потенциялын дамытады.
    -көркемөнер қатысушылардың көркемдік-эстетикалық білімдік және жалпы мәдени деңгейін көтеруші қайнар көзі ғана емес, олардың әлеуметтік-мәдени үдерістерге қатысу процесі,қол бос уақытты мазмұнды толтыру,мәдени қарым-қатынас,белсенді демалыс көзі.Сондай-ақ жеке даралықтың,тұтас топтар мен оқушылар ұжымдарының эмоционалды оптимизімін қуаттау мен мерекелі-сауықты  көңіл-күйлердің көріну формасы.
    -көркемөнер көңіл-күйдің көтеріңкілігін қалау негізінде сән-салтанатқа ие болу сұранысын (тілеуін) қанағаттандырып,қуанышты өмір белестеріне жету құлшынысын тудыратын прогресске деген құштарлық үмітті ұштайтын қуат көзі.
   - көркемөнер   сондай-ақ психо-физиологиялық сұраным қанағатын табу яғни қызуғышылықты қанағаттандыру көзі де.
    -көркемөнердің элеуметтік-педагогикалық мән-мазмұнға ие болуы,көркем өнер арқылы болатын қатысушы табиғатындағы оң өзгерістердің қоғамдық құнды процесс болып саналатындығынан.Сайып келгенде көркемөнердің  жалпылық функциясы адамның жан-жақты жарасымды дамуын қалау болып табылады.Сондықтанда көркемөнердің әлеуметтік мәні қоғамдық мұқтаждылыққа байланысты анықталатын қоғамдық бағыштылық мақсатқа бағытталған қызмет нәтижесінен айқындалады деуге болады.Көркемөнер әлеуметтік тәжрибенің сындаралы бөлігі.Сондай-ақ көркемөнер шығармашылығы қызметіне тән өзіндік ерекшелікке,үйірме жұмыстарына оқушы балалардың қатысуының емін-еркіндік пен тандау қағидасына негізделуі,
қатысушылардың мүдде бірлігін қалауға ынталығы, жұмыс формалары мен түрлерінің көптілігі де жатады.Осылар көркемөнердің әлеуметтік-педагогикалық мәнін даралай түседі.                  
      Ендігі күрделі мәселе көркемөнер шығармашылығының:-коммуникативтік; педагогикалық; үйымдастырушылық;ағартушылық фукцияларының мәні неде деген сұрақтың жауабын жаңа көзқараста айқындау талабының тұрғандығы болып тұр. Сондай-ақ қазіргі жағдайда көркемөнер шығармашылығы түрлері мен типтері,көркемөнер ұжымының типтері, оларға тән сипаттарды ажыратып танымдық ілімді қорландыру мәселелері де күрделі жағдайда тұр.Шешімін табу мәселесі ретіңде  көркемөнер шығармашылығының тәрбиелік мүмкіндіктерін  дамытудың тұжырымдамасын (концепциясы)жасау,көркемөнер  ұжымында шығармашылықты дамыту жолдарын табуға қандай қыракет керек-деген мәселер төңірегінде де қарастыратын сұрақтар тұр? Көркемөнерге жүргізілетің педагогикалық жетекшіліктің әдістемелік негізін жасауда аса күрделі мәселе ретіңде күн тәртібінде.Сондай-ақ көркемөнер шығармашылығын
үйымдастырудың психологиялық-педагогикалық ғылыми негіздері мен ұжымды басқарудың тиімді әдістері  туралы мәселелер де  шешімі күтілетіндер қатарында.Көркемөнер шығармашылығы ұжым жетекшісінің кәсіби сапалық қасиеттері, қызмет ерекшеліктері,жұмысты жетілдіру жолдары,оны үйымдастырудың құқықтық және нормативтік негіздерін нақтылау мәселелері де шешімін күтуде. 
      Көркемөнер шығармашылықтың құлдыраған қазіргі шағында оның өскелең ұрпақты кез-келген стихиялы факторлардан алып шығатын әлеуетін пайдаланбаудын салдарын ойланайық.
     Шындығында,айталық арнайы музыкалық,көркемдік білім беру мекемелерінің басты міндеті
                                                                                                                       
 
Кілт сөздері: көркемөнер,шығармашылық,көркемдік-эстетикалық білім,тәрбие,балалар үйірмелері.